نهادهای مسئول برچسب‌گذاری در ایران کدامند و قوانین کلی چیست؟
21 خرداد 1404نهادهای مسئول برچسب‌گذاری در ایران کدامند و قوانین کلی چیست؟
برچسب‌ها یا همان لیبل‌ها، تنها قطعه‌ای از کاغذ یا فیلم پلاستیکی نیستند که روی کالا چسبانده می‌شوند. آن‌ها حامل اطلاعات حیاتی درباره محصول، تولیدکننده، ویژگی‌ها، هشدارها و مجوزهای قانونی هستند. در ایران، فرآیند طراحی و چاپ برچسب‌ها با قوانین و نظارت‌های مشخصی انجام می‌شود. در این مقاله به بررسی نهادهای ناظر، قوانین چاپ برچسب‌ها، مسئولیت چاپخانه‌ها و ممنوعیت‌هایی که در حوزه چاپ لیبل وجود دارد خواهیم پرداخت.
اهمیت لیبل در زنجیره تولید و توزیع
برچسب‌ها نقش مهمی در شفاف‌سازی اطلاعات برای مصرف‌کننده و همچنین ردگیری محصولات برای نهادهای نظارتی دارند. برای مثال، لیبل‌های غذایی مشخص می‌کنند که تاریخ انقضا، ترکیبات، هشدارهای آلرژیک و مجوزهای بهداشتی یک محصول چیست. در حوزه‌های دیگر مانند لوازم آرایشی، دارویی، بهداشتی، صنعتی، و دیجیتال نیز برچسب‌ها وسیله‌ای برای اطلاع‌رسانی دقیق و رسمی هستند.
نهادهای مسئول بر چاپ و نظارت بر برچسب‌گذاری
چاپ برچسب‌ها در ایران تحت نظارت چند نهاد دولتی و صنفی انجام می‌شود. هر کدام از این نهادها متناسب با حوزه فعالیت، مسئول صدور مجوز، بررسی محتوای برچسب و تطابق آن با استانداردها هستند:
سازمان غذا و دارو
در صورتی که محصولی در دسته دارویی، آرایشی، بهداشتی یا غذایی قرار گیرد، لیبل آن باید توسط سازمان غذا و دارو تأیید شود. اطلاعاتی نظیر تاریخ تولید، انقضا، پروانه ساخت، شماره IRC و هشدارهای مصرف جزو موارد الزامی در لیبل این محصولات هستند.
سازمان استاندارد ملی ایران
برای بسیاری از محصولات صنعتی، غذایی و مصرفی، سازمان ملی استاندارد بر محتوای برچسب نظارت دارد. لوگو و شماره پروانه استاندارد باید دقیق و قانونی چاپ شود.
وزارت صنعت، معدن و تجارت
این وزارتخانه به‌ویژه برای برچسب‌گذاری کالاهای وارداتی و تولیدات صنعتی، دستورالعمل‌هایی ارائه داده که رعایت آن‌ها برای تولیدکنندگان و چاپخانه‌ها الزامی است.
سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کننده
اطلاعات فریبنده یا گمراه‌کننده در لیبل‌ها می‌تواند منجر به برخورد قانونی از سوی این سازمان شود. ذکر قیمت غیرواقعی، ادعاهای اثبات‌نشده درباره خواص محصول، یا جعل نام برندها مصادیق بارز تخلف محسوب می‌شوند.
اتحادیه چاپخانه‌داران
در کنار نهادهای دولتی، اتحادیه‌های صنفی مانند اتحادیه چاپخانه‌داران تهران نیز وظیفه نظارت بر عملکرد چاپخانه‌ها و پایبندی آن‌ها به موازین قانونی را دارند.
چرا همه برچسب‌ها قابل چاپ نیستند؟
بسیاری از صاحبان برند و کسب‌وکار، آگاهی دقیقی از محدودیت‌های قانونی چاپ لیبل ندارند. آن‌ها گمان می‌کنند هر اطلاعاتی را می‌توان بدون بررسی و تأیید در لیبل محصول چاپ کرد. در حالی که چاپخانه‌ها نیز مسئولیت دارند و نمی‌توانند هر نوع لیبلی را بدون بررسی مجوز چاپ کنند.
در صفحه چاپ لیبل در وب‌سایت ایران کهن نیز تأکید شده است که برخی انواع برچسب‌ها را تحت هیچ شرایطی چاپ نمی‌کنند. این محدودیت به دلیل تعهد اخلاقی، تبعیت از قانون و جلوگیری از بروز تخلفات جدی است.
انواع برچسب‌هایی که نیاز به مجوز دارند
در ادامه به برخی از انواع لیبل‌هایی که چاپ آن‌ها نیازمند مجوز رسمی است اشاره می‌کنیم. همچنین کاربرد این لیبل‌ها در صنایع مختلف را توضیح می‌دهیم:
لیبل دارویی
کاربرد: محصولات دارویی، مکمل‌ها، داروهای گیاهی
نیاز به مجوز: بله، از سازمان غذا و دارو
چرا محدود است؟ اطلاعاتی که روی این برچسب‌ها نوشته می‌شود در صورت اشتباه می‌تواند جان افراد را به خطر بیندازد. چاپخانه بدون مجوز اجازه چاپ ندارد.
لیبل مواد غذایی
کاربرد: خوراکی‌ها، نوشیدنی‌ها، بسته‌بندی خشکبار، لبنیات
نیاز به مجوز: بله، سازمان غذا و دارو + استاندارد ملی
چرا محدود است؟ چاپ ادعاهایی مانند "بدون قند"، "کاملا ارگانیک" یا "درمان بیماری‌ها" تنها در صورت تأیید رسمی مجاز است.
لیبل محصولات آرایشی و بهداشتی
کاربرد: شامپو، کرم، عطر، صابون، محصولات پوست و مو
نیاز به مجوز: بله، از سازمان غذا و دارو
چرا محدود است؟ بسیاری از ادعاهای تأثیرگذاری این محصولات دروغین است و چاپ بدون سند، تخلف محسوب می‌شود.
لیبل محصولات دیجیتال
کاربرد: گوشی موبایل، لپ‌تاپ، لوازم جانبی
نیاز به مجوز: برای درج مشخصات فنی، شناسه IMEI، برند
چرا محدود است؟ درج اطلاعات غلط یا برندهای جعلی تخلف محسوب می‌شود.
لیبل مالی و اعتباری (اسکرچ)
کاربرد: کارت شارژ، گیفت‌کارت، کارت قرعه‌کشی
نیاز به مجوز: بله، از مراجع مالی یا صاحبان برند
چرا محدود است؟ چون اغلب این نوع لیبل‌ها جنبه مالی دارند و جعل آن‌ها مصداق کلاهبرداری است.
اگر نیاز به چاپ لیبل اسکرچ دارید، چاپ ایران کهن یک انتخاب عالی برای انجام این کار است.
مسئولیت چاپخانه‌ها در برابر قوانین برچسب‌گذاری
چاپخانه‌ها تنها ارائه‌دهنده خدمات چاپ نیستند، بلکه بخشی از زنجیره رسمی اطلاعات‌محور کشور محسوب می‌شوند. چاپخانه موظف است قبل از چاپ هر لیبل، از اصالت مجوزها اطمینان حاصل کند و در صورت وجود شبهه، از چاپ آن امتناع کند. به عنوان مثال، اگر مشتری بدون ارائه شماره مجوز بهداشت، لیبلی برای شامپو درخواست کند، چاپخانه باید از چاپ آن خودداری کند.
برخورد نهادهای نظارتی با تخلف چاپخانه‌ها
در موارد متعددی مشاهده شده که چاپخانه‌ها به دلیل چاپ برچسب‌های غیرقانونی یا جعلی مورد پیگرد قضایی قرار گرفته‌اند. نهادهایی مانند سازمان تعزیرات حکومتی، پلیس امنیت اقتصادی، و سازمان غذا و دارو، مجاز به پلمب چاپخانه یا پیگرد کیفری در صورت چاپ برچسب خلاف قانون هستند.
چرا چاپخانه‌ها لیبل‌های خاص را رد می‌کنند؟
در ایران کهن نیز تاکید شده است که چاپخانه فقط لیبل‌هایی را چاپ می‌کند که از لحاظ محتوایی و قانونی مشکلی نداشته باشند. برخی مواردی که چاپخانه‌ها به‌طور معمول رد می‌کنند عبارتند از:
برچسب‌هایی که برند جعلی دارند
برچسب‌هایی که ادعاهای تأییدنشده پزشکی دارند
لیبل‌هایی که حاوی اطلاعات حساس مالی یا اعتباری بدون مجوز هستند
برچسب‌هایی که تلاش دارند با ظاهر مجوز یا استاندارد جعلی، مصرف‌کننده را فریب دهند
این حساسیت در واقع برای حفاظت از خود چاپخانه و نیز اعتبار محصولات در بازار است.
کاربرد انواع لیبل‌هایی که نیاز به مجوز دارند
در ادامه به برخی کاربردهای لیبل‌هایی که تنها با مجوز قانونی امکان چاپ دارند اشاره می‌شود. این بخش به‌طور خاص به منظور ایجاد زمینه مناسب برای لینک‌سازی استفاده خواهد شد:
چاپ لیبل محصولات بهداشتی
کاربرد در شامپو، کرم و ضدتعریق. اطلاعات حساس روی این لیبل باید توسط سازمان غذا و دارو تأیید شود.
چاپ لیبل مواد خوراکی بسته‌بندی‌شده
کاربرد در بسته‌های خشکبار، عسل، سس، رب، نوشیدنی‌های گیاهی. درج تاریخ انقضا، ترکیبات و شماره پروانه ساخت ضروری است.
چاپ لیبل دیجیتال
کاربرد در دستگاه‌های الکترونیکی مانند مودم و پاوربانک. لیبل شامل مشخصات فنی، شماره سریال، و گاهی اطلاعات گارانتی است.
چاپ لیبل اعتباری
کاربرد در کارت شارژ، گیفت کارت، یا لیبل قرعه‌کشی. لیبل‌هایی که دارای لایه اسکرچ هستند و باید طبق دستورالعمل مالی طراحی شوند.
چاپ لیبل پشت چسب دار صنعتی
کاربرد در بسته‌بندی قطعات خودرو، ابزارآلات یا محصولات صنعتی که نیاز به بارکد، شماره سریال، تاریخ تولید و برند دارند.
برای چاپ لیبل پشت چسب دار نیز کافیست اطلاعات مربوط به آن را بررسی کرده و سپس یک مجموعه معتبر مانند چاپ ایران کهن را انتخاب کنید.
تجربه بهره گیری از خدمات چاپخانه در تهران
در شهری مانند تهران که بخش مهمی از صنعت چاپ کشور را در خود جای داده، چاپخانه‌ها به‌ویژه تحت نظارت دقیق‌تری هستند. تجربه یک چاپخانه در تهران نشان می‌دهد که هر ساله تعداد زیادی درخواست برای چاپ برچسب‌هایی داده می‌شود که فاقد مجوز قانونی هستند. چاپخانه‌های حرفه‌ای با شناخت دقیق از قوانین، در این موارد ضمن رد درخواست، مشاوره لازم به مشتری نیز ارائه می‌دهند.
جمع‌بندی
چاپ لیبل در ایران یک فعالیت کاملا تخصصی و حساس است که نیازمند شناخت دقیق قوانین، اخذ مجوزهای لازم و رعایت استانداردهای چاپی است. چاپخانه‌ها موظف‌اند که از چاپ لیبل‌های بدون مجوز، جعلی یا فریب‌دهنده خودداری کنند. نهادهایی مانند سازمان غذا و دارو، سازمان استاندارد، وزارت صمت و سایر ارگان‌های نظارتی، بر این فرآیند نظارت جدی دارند و در صورت تخلف، برخوردهای قاطع و قانونی صورت می‌گیرد.
در شرایط کنونی، آگاهی از قوانین چاپ برچسب نه‌تنها برای تولیدکنندگان محصولات، بلکه برای طراحان، بازاریابان و خود چاپخانه‌ها یک ضرورت حیاتی است. تنها با رعایت این الزامات قانونی می‌توان اعتماد مصرف‌کننده را جلب کرد، از تخلفات احتمالی جلوگیری کرد، و در نهایت به تولید و عرضه کالای سالم، ایمن و معتبر در بازار کمک کرد.
